Այն անմիջապես կտեսնես Մաշտոցի պողոտայով Երեւան մտնելիս: Ողիղ նրա առանցքով, Քանաքեռի սարահարթի եզրաշերտի վրա է խոյանում վեհապանծ հուշարձանը, որը հայտնի է որպես «Մայր Հայաստան»: Սակայն միշտ չէ այսպես եղել: Հուշարձանի կենսագրությունը սկսվում է 1945 թվականին, երբ Երեւանում, ի նշանավորումն Հայրենական մեծ պատերազմում ֆաշիզմի դեմ տարած հաղթանակի, Հաղթական կամարի նախագծի բաց մրցույթ հայտարարվեց: Մրցույթում հաղթեց ճարտարապետ Ռաֆայել Իսրայելյանի նախագիծը:
Սակայն որոշելու համար, թե հուշարձանն ինչպիսին պետք է լինի, հաղթողը ստիպված եղավ հետագայում աշխատել: Հաղթական կամարի գաղափարից ստիպված էին հրաժարվել: Տասնյակ էսքիզներ արվեցին` թանգարանի նման շենք` «ժողովուրդների հոր» արձանով պսակված, վեհակերտ սյուներ, պատվանդաններ: Կլոր, աստիճանավոր, գագաթին աստղով, թուր բռնած արծիվով, առանց թրի արծիվով…
Եվ վերջապես` քանդակագործ Սերգեյ Մերկուրովի հեղինակած Ստալինի 17-մետրանոց քանդակով պատվանդան: Էսքիզներում երեւում է, որ արձանի մատույցը նախատեսվում էր անմիջաբար պողոտայից, որն այդ ժամանակ նրա անունն էր կրում:
Հուշարձանի բացումը տեղի ունեցավ 1950 թվականի նոյեմբերի 29-ին` ժողովրդի հոծ կուտակմամբ: 1951 թվականին հեղինակներին Ստալինյան 1-ին աստիճանի մրցանակ շնորհվեց:
Այս տեսքով հուշարձանը կանգուն մնաց մինչեւ 1962 թվականը, երբ մի գիշեր Ստալինի քանդակը պատվանդանից ցած գցվեց եւ ոչնչացվեց: Մի քանի տարի պատվանդանը դատարկ էր: Արա Հարությունյանի 22-մետրանոց «Մայր Հայաստան» քանդակը դրվեց 1967 թվականին, պատվանդանը վերակառուցելով` ոտքերի մոտ վահանը դնելու համար:
Հուշարձանի շուրջը պտտվելով` նկատելի է, թե ինչպիսի ուշադրություն է դարձվել, թվում է, այնպիսի մանրուքներին, ինչպիսին են ջրատարները, զորքերի տեսակների խորհրդանիշները, աստիճանների դեկորատիվ ճաղաշարերը: Սակայն իսկական ճարտարապետությունը միայն ճակատամասով չի սահմանափակվում: 20-րդ դարի հայտնի ճարտարապետ Լե Կորբյուզեն ասում էր, որ ճարտարապետությունը ճիշտ կազմակերպված տարածություն է: Եվ զարմանալի կլիներ, եթե դա չհասկանար այն մասշտաբի ստեղծագործողը, ինչպիսին Ռաֆո Իսրայելյանն էր: Պատվանդանի մեջ հայտնվելով զարմանահրաշ գեղեցկության ճակատամուտքով` Ա.Նարգիզյանի դրվագազարդ 19 վարդակաքանդակներով եւ պղնձե դրվագված դռնով, ճարտարապետի վարպետությամբ ոչ պակաս հիացմունքով ես համակվում: Հուշարձանի խիստ արտաքին տեսքից հետո ինտերիերը կատարված է զուսպ, գեղեցիկ գունային գամայով:
Ընդարձակ նախասրահ` տրամախաչվող կամարներով, որ հիշեցնում են հայկական եկեղեցիների գավիթները: Դրանց լուսաշերտում երեւում է պտուտակաձեւ սանդուղքը, որը վեր է տանում: Դիտելով առաջին հարկի էքսպոզիցիան եւ սանդուղքով բարձրանալով` հայտնվում ենք ասուլիսային դահլիճում:
20 մետրանոց ութանիստ դահլիճում զարմանալիորեն լուսավոր է: Գմբեթի տակ երկու շերտով պատուհանները, որոնք դրսից չենք տեսնում, շենքը լուսավորում են ցերեկվա լույսով: Պատերի բաց գույնի քարը տոնի զգացողութուն է առաջացնում: 16 կամարները կենտրոն են բարձրանում` գնդաձեւ թաղ առաջացնելով:
Պտուտակաձեւ սանդուղքն ավելի վեր է տանում` այնտեղ, որտեղ դահլիճը գոտեւորում է շրջանաձեւ պատկերասրահը: Յուրաքանչյուր հարթակից երեւում է 20 մետր լայնությամբ դահլիճը, որից անջրպետում են թրերի տեսքով բազրիքները:
Ահա եւ պատկերասրահը, որի գեղեցիկ ցանցկեն բազրիքները, պատերի կամարաշարքի հետ միասին, լրացնում են այս զարմանահրաշ կառույցի բոլոր տարրերի համամասնության եւ համաչափության պատկերը: Այստեղից դահլիճը կարելի է տեսնել իր ամբողջ շքեղությամբ:
Ավելի վեր միայն «Մայր Հայաստան» հուշարձանն է:
Իր գործընկեր Յուրի Յարալովին հղած նամակներից մեկում Ռաֆո Իսրայելյանը գրում է. «Այսօր իմ ամբողջ կյանքը համակված է հուշարձանի կառուցմամբ: Ամեն օր կառույցի մոտ եմ գնում` անկախ ցանկացած եղանակից: Նույնիսկ հիմա, երբ այնտեղ ձյուն ու սառույց է, ամեն օր առանց վախենալու բարձրանում եմ այդ ուղղաբերձ լանջով»:
Ստալինյան մրցանակից բացի, Ճարտարապետների համամիութենական ստուգատեսի ժամանակ հրաշալի ճարտարապետը հուշարձանի համար նաեւ առաջին մրցանակի է արժանացել:
Պավել Ջհանգիրով
Հետևեք NEWS.am STYLE-ին Facebook-ում, Twitter-ում և Instagram-ում
17:02, 28 մարտի
Աբու Դաբին նախատեսում է դրախտ ստեղծել գեյմերների համար. աշխարհում առաջին կիբեռսպորտի կղզին16:33, 28 մարտի
Breitling-ի վերջին Navitimer ժամացույցները նշում են ընկերության պատմական կապը ավիացիայի և տիեզերքի հետ15:11, 28 մարտի
Մարտին Սկորսեզեն Fox Nation-ում կպատմի սուրբերի մասին14:10, 28 մարտի
Կառլ Լագերֆելդի ֆուտուրիստիկ բնակարանը Փարիզում վաճառվել է 10,8 մլն դոլարով13:30, 28 մարտի
Օդել Բեքհեմ կրտսերը բաժանվել է Քիմ Քարդաշյանից՝ նրա հետ ընտանիք կազմելու ցանկության պատճառով12:55, 28 մարտի
Ջուլիա Ռոբերթսը կնկարահանվի ռեժիսոր Լուկա Գուադանինոյի թրիլերում12:13, 28 մարտի
Մայքլ Ջեքսոնի երեք երեխաները հայտնվել են կարմիր գորգի վրա՝ ի պատիվ իրենց հանգուցյալ հոր11:17, 28 մարտի
Քիմ Քարդաշյանին դատի են տվել կահույքի համար10:29, 28 մարտի
Բրիթնի Սփիրսը նիհարում և շարունակում է հրապարակել իր մերկ լուսանկարները10:03, 28 մարտի
«Ինկած բերդի իշխանուհին»՝ Լավագույն ներկայացում, Տիգրան Գաբոյանն ու Արաքսյա Մելիքյանը՝ լավագույն դերասաններ. կայացավ «Արտավազդ» մրցանակաբաշխությունը09:00, 28 մարտի
ՄԱՐՏԻ 28-Ի ՁԵՐ ՌՈՄԱՆՏԻԿ ՀՈՐՈՍԿՈՊԸ23:15, 27 մարտի
Իտալացի մոդելն այնքան գեղեցիկ է, որ շատերը վստահ են, որ նա չափազանց լավն է իրական լինելու համար