Ժամանակին այս հրապարակը Երեւանի ամենաաշխույժ վայրերից էր: Գնացքներ էին ժամանում եւ մեկնում մեծ երկրի շատ քաղաքներից, Հայաստանի տարբեր վայրերից: Հետո «Երեւան» երկաթուղային կայարանը վերածվեց Անդրկովկասյան երկաթուղու փակուղու, եւ այսօր կապ ունի միայն հարեւան Վրաստանի հետ:
«Էրիվան» երկաթուղային կայարանը սկսել է կառուցվել 19-րդ դարի վերջին, իսկ առաջին գնացքն էրիվանյան կայարան է ժամանակ 1902 թվականի դեկտեմբերի 6-ին:
Խորհրդային շրջանում մայրաքաղաքի բնակչության թվի աճը կայարանի ընդլայնման անհրաժեշտություն առաջացրեց: Նոր շենքի բացումը 1956 թվականի հուլիսի 22-ին էր:
Կայարանը կառուցել է «Անդրտրանսշին»-ի երեւանյան մասնաճյուղը, ճարտարապետ Էդմոնդ Տիգրանյանի նախագծով:
1950-58 թ.թ. ճարտարապետն աշխատում էր Հանրապետական նախագծային ինստիտուտում. նա կոմպոզիտոր Արմեն Տիգրանյանի որդին է: Հետո դարձավ Հայաստանի վաստակավոր շինարար, ճարտարապետության դոկտոր: Նրա հայտնի գործերից են Գիտությունների ակադեմիայի նուրբ օրգանական քիմիայի ինստիտուտի շենքը Զեյթունում, Երեւանի պետական համալսարանի համալիրը:
Այն վայրում, որտեղ հիմա կիսակառույց հյուրանոցի կմախքն է, գտնվում էր մայրաքաղաքի ամենահայտնի կինոթատրոններից մեկը՝ մեկ դահլիճով «Սասունցի Դավիթ»-ը:
Կինոթատրոնը բացվել է 1960-ականներին եւ մեծ ճանաչում ուներ հատկապես հնդկական ֆիլմերի սիրահարների շրջանում: Այն կառուցվել է Աննա Տեր-Ավետիքյանի նախագծով: Նա առաջին հայ կին ճարտարապետն էր։ Պատանեկության տարիներին աշխատել է Ալեքսանդր Թամանյանի եւ Նիկոլայ Բունիաթյանի արվեստանոցներում:
Նրա առավել հայտնի գործերից են Աբովյան փողոցի եւ Սայաթ-Նովա պողոտայի խաչմերուկում գտնվող Լեզվի ինստիտուտը (որը տարիներ առաջ քանդվեց), Մոսկովյան փողոցի եւ Բաղրամյան պողոտայի անկյունում գտնվող բնակելի տունը, Մաշտոցի պողոտայի վերջնամասում գտնվող բնակելի շենքը, որտեղ տեղակայված է «Պոնչիկանոցը»: Նա կյանքից հեռացավ 2013 թվականին՝ 100-ամյակից երեք ամիս առաջ:
Իսկ կինոթատրոնը քանդեցին 1980-ական թվականներին՝ կայարանամերձ հյուրանոց կառուցելու համար, սակայն շինարարությունն այդպես էլ ավարտին չհասավ:
Սակայն հրապարակի մարգարիտը, անկասկած, հայկական էպոսի հերոս Սասունցի Դավթի հուշարձանն է: Այն տեղադրելու գաղափարը ծնվել է դեռեւս 1939 թվականին, երբ պետք է նշվեր էպոսի հազարամյակը: Մեծ թվով հյուրերի էին սպասում, եւ հանրապետական իշխանություններն ուզում էին, որ «քաղաքի դարպասներից» դուրս եկողներին դիմավորի էպոսի հերոսը: Դիմեցին հայտնի քանդակագործներ Այծեմիկ Ուրարտուին, Արա Սարգսյանին, Սուրեն Ստեփանյանին, բայց ժամկետները շատ սեղմ էին, եւ ոչ ոք չէր համաձայնում ստանձնել:
Տոնակատարությանը մեկուկես ամիս էր մնացել, երբ վերջերս Փարիզից վերադարձած Երվանդ Քոչարը համաձայնեց՝ պայմանով, որ իրեն գիպս կտրամադրեն եւ թույլ կտան հենց տեղում աշխատել: Քչերն էին հավատում, որ քանդակագործին կհաջողվի գործը ժամանակին ավարտել: Քոչարն ինքն էլ հետագայում խոստովանել է, որ որոշ պահերի իրեն էլ թվում էր, որ չի հասցնի: Հարուստ երեւակայությունը նրան օգնում էր կերպարը քանդակել հենց տարածության մեջ: Դավիթը փոքր-ինչ այլ էր, քան հիմա մեզ ծանոթ տարբերակը: Հուշարձանի հիմքում արաբի ֆիգուր էր: Եվ միայն այն ժամանակ, երբ քանդակագործն ավարտեց նժույգի իրանը, ինքն էլ հավատաց, որ կհասցնի ժամանակին: Գործն արվեց 18 օրում: Գիպսե քանդակը դեմքով կայարանին էր նայում՝ մայրաքաղաք ժամանող հյուրերին: Դավթի այդ տարբերակը երկու տարի կանգնեց հրապարակում: 1941 թվականին քանդակագործին ձերբակալեցին, իսկ հուշարձանը հանեցին:
Նոր հուշարձանը որոշեցին տեղադրել 1957 թվականին, այդ ժամանակ Քոչարն արդեն քանդակի նոր մտահղացում ուներ, եւ նա սկսեց աշխատել: Ինժեներ Մկրտիչ Ամիրխանյանի հետ համատեղ քանդակագործը 3.5 տոննա կշռող պղնձից հուշարձան ստեղծեց: Քանդակի հիմնաքարի հեղինակն էլ ճարտարապետ Միքայել Մազմանյանն է: 1959 թվականի հոկտեմբերի 3-ին հուշարձանը հանդիսավորությամբ բացվեց: Այն անմիջապես դարձավ Երեւանի խորհրդանիշերից մեկը:
Բայց հայտնի հուշարձանը փոքրիկ գաղտնիք ունի: Երբեմն քանդակագործին հարցնում էին. իսկ ո՞ւր մնաց խաչը: Նա վստահեցնում էր, որ այն հուսալիորեն թաքցրել է Դավթի թիկնոցի տակ:
Պավել Ջհանգիրով
Հետևեք NEWS.am STYLE-ին Facebook-ում, Twitter-ում և Instagram-ում
23:13, 24 ապրիլի
«Ցեղասպանությունը եղել է․ իմ մեծ տատն ու պապը զոհ են գնացել այդ սարսափելի ոճրագործությանը»․ Գեւ Օրկյան22:17, 24 ապրիլի
Վահե Բերբերյանը հրապարակել է Հայոց ցեղասպանության զոհ դարձած իր պապի միակ լուսանկարն ու խոսել իր խոստման մասին21:30, 24 ապրիլի
«Մենք ոգեկոչում ենք 1915 թվականին զոհված հայերի հիշատակը: Նրանց թվում են իմ նախնիները»․ ամերիկահայ դերասանուհի Դիանա Մեդիսոն20:48, 24 ապրիլի
«Ուզում եմ հիշել իմ նախնիներին, ովքեր զոհվել են, եւ նրանց, ովքեր ողջ են մնացել»․ Սերժ Թանկյանի գրառումը՝ Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ19:46, 24 ապրիլի
«Այս ողբերգությունը նրա կյանքի անբաժան մասն է եղել»․ Քրիստինա Ազնավուրը արխիվային լուսանկարներ է հրապարակել Շառլ Ազնավուրի՝ Հայաստան կատարած այցից16:33, 24 ապրիլի
«Հայոց պատմության ուսուցիչս նույնիսկ մեր ավարտական երեկոյի ժամանակ ասաց՝ թուրքին բարեկամ չկարծեք…». Ժաննա Բուտուլյան15:04, 24 ապրիլի
«Երբ մենք հիշում ենք Հայոց ցեղասպանությունը, մենք երդվում ենք երբեք չմոռանալ պատմության դասերը»․ լիբանանահայ դիզայներ Գրիգոր Ջաբոտյան14:29, 24 ապրիլի
Լույս է տեսել Հաքան Սեքինելգինի «Հայոց ցեղասպանությունը եւ Թուրքիան. հանրային հիշողություն եւ ինստիտուցիոնալացված ժխտում» գիրքը13:03, 24 ապրիլի
«Եվրատեսիլ 2024»-ում Հայաստանը ներկայացնող «Լադանիվա» խմբի անդամները հարգանքի տուրք են մատուցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին (ֆոտո)12:01, 24 ապրիլի
Մարգարիտա Սիմոնյանը պատմել է Հայոց ցեղասպանությունից փրկված իր նախնիների պատմությունը11:12, 24 ապրիլի
«24.04.2024 ից թող սկսվի Հայաստան-Արցախի վերածննդի հետհաշվարկը: Ես հավատում եմ». Նազենի Հովհաննիսյան10:04, 24 ապրիլի
Աշխարհը՝ Հայոց ցեղասպանության մասին. հայտնի մարդկանց հայտարարությունները՝ ողբերգության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ