• Մայամիի սեքսի թանգարանում բացվել է Հաջիմե Սորայամայի Desire Machines ցուցահանդեսը

  Մայամիի սեքսի թանգարանը բացել է «Ցանկության մեքենաներ»/Desire Machines խորագրով ցուցահանդեսը, որը ներկայացնում է Հաջիմե Սորայամայի խորհրդանշական «սեքս-ռոբոտ» քանդակների շարքը…

• Գուստավ Կլիմտի՝ 100 տարի կորած համարվող նկարն աճուրդում վաճառվել է 30 միլիոն եվրոյով

  Ավստրիացի նկարիչ Գուստավ Կլիմտի՝ 100 տարի կորած համարվող կտավը Վիեննայում կայացած աճուրդի ժամանակ վաճառվել է 30 միլիոն եվրոյով․․․

• Ջազի միջազգային օրը՝ Երեւանում

  Ապրիլի 30-ին՝ Ջազի միջազգային օրը՝ ժամը 16:00-22:30-ը, Գաֆէսճեան քանդակների պուրակում (Կասկադ համալիր) տեղի կունենա ջազային համերգ․․․

• Ջո Մանգանիելոն խոսել է Հայոց ցեղասպանությունից փրկված իր մեծ տատի մասին

  Ամերիկացի դերասան Ջո Մանգանիելոն, ով վերջերս է իմացել իր հայկական արմատների մասին, Instagram-ում պատմել է Հայոց ցեղասպանությունն ապրած իր մեծ տատի մասին…

• «Ցեղասպանությունը եղել է․ իմ մեծ տատն ու պապը զոհ են գնացել այդ սարսափելի ոճրագործությանը»․ Գեւ Օրկյան

  Բրիտանահայ երաժիշտ, կատակերգու Գեւ Օրկյանը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ ինստագրամյան իր էջում գրել է․․․

• Վահե Բերբերյանը հրապարակել է Հայոց ցեղասպանության զոհ դարձած իր պապի միակ լուսանկարն ու խոսել իր խոստման մասին

  Դերասան, կատակերգու եւ գրող Վահե Բերբերյանը Instagram-ում հրապարակել է Հայոց ցեղասպանության զոհ դարձած իր պապի արխիվային լուսանկարը՝ նշելով, որ դա միակ հիշողությունն է, որ ունի նրանից...

• «Մենք ոգեկոչում ենք 1915 թվականին զոհված հայերի հիշատակը: Նրանց թվում են իմ նախնիները»․ ամերիկահայ դերասանուհի Դիանա Մեդիսոն

  Ամերիկահայ դերասանուհի, պրոդյուսեր Դիանա Մեդիսոնը Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ տեսանյութ է հրապարակել ինստագրամյան իր էջում...

• «Ուզում եմ հիշել իմ նախնիներին, ովքեր զոհվել են, եւ նրանց, ովքեր ողջ են մնացել»․ Սերժ Թանկյանի գրառումը՝ Հայոց ցեղասպանության 109-րդ տարելիցի կապակցությամբ

  Ամերիկահայ անվանի երաժիշտ, System of a Down-ի անդամ Սերժ Թանկյանը ոգեկոչել է 1915 թ-ի Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակը...

Այսօր՝ փետրվարի 28-ին, լրանում է Մարտիրոս Սարյանի ծննդյան 144-ամյակը։ Ի պատիվ նրա ծննդյան օրվա՝ մենք հավաքել ենք հետաքրքիր փաստեր նրա կյանքից, ինչպես նաեւ հայ մեծանուն գեղանկարչի ասույթներից։

Մարտիրոս Սարյանը գեղանկարչության հայկական դպրոցի հիմնադիրն է, ծնվել է Դոնի Ռոստովում՝ 1880թ. փետրվարի 28-ին։ Ընտանիքում, նրանից բացի, ութ երեխա կար։

«Գույնը իրական հրաշք է, արեւի լույսի զուգակցմամբ այն ստեղծում է ձեւի ներքին բովանդակությունը, արտահայտում տիեզերային կեցության էությունը»։ 

Պատանեկության տարիներին, աշխատելով փոստում, սիրում էր նկարել այցելուներին։
Սովորել է Մոսկվայում, պատանի տարիքում այցելել է Երեւան, ինչպես նաեւ Լոռի, Էջմիածին, Շիրակ, Հաղպատ, Սեւան ու Սանահին։ Այդ ուղեւորությունների ժամանակ էլ հենց Սարյանը նկարել է իր առաջին բնանկարները։

«Զարմանալու ընդունակությունը բնության կողմից մարդուն տրված մեծագույն պարգեւներից է: Իսկ անտարբերությունը բթացման առաջին եւ ամենահիմնական պայմանն է»։

Մարտիրոս Սարյանն ամուսնանում է Լուսիկ Աղայանի՝ հայտնի գրողի դստեր հետ, նրանք ունենում են երկու որդի՝ Սարգիսը եւ Ղազարոսը։ Ավելի ուշ նկարիչը իր հուշերում նկարագրում է սիրեցյալի հետ հանդիպումն այսպես. «Սա  հանդիպում էր երկու, կարծես, վաղուց իրար ճանաչող հարազատ մարդկանց, որոնք միայն պատահականորեն եւ ժամանակավոր էին բաժանվել»։

«Սկսեցի Ճամփորդել, դիտել կյանքը»:

Անրի Մատիսը եւ Պոլ Գոգենը Սարյանի համար գլխավոր ոգեւշնչող նկարիչներն էին։ Նրանց ազդեցությունը հստակ երեւում է հայ գեղանկարչի ստեղծագործություններում։

«Մարդը բնություն է: Բնությունը ստեղծել է մարդուն, որպեսզի նրա միջոցով տեսնի իրեն»։

Սարյանը շատ է ճամփորդել, այցելել է Եգիպտոս, Իրան եւ Թուրքիա։ Եգիպտական մշակույթի ազդեցությունը նկատվում է նրա «Եղիշե Չարենցի դիմանկարը» եւ «Իմ ընտանիքը» կտավներում։ Իսկ թուրքական կոլորիտի ազդեցությունը նկարչին դրդել է ստեղծել «Կոստանդնուպոլսի շները» կտավը, որը ներկայացվել է Լոնդոնում։

«Կյանքը մի կղզի է: Մարդիկ դուրս են գալիս ծովից, քայլում են այդ կղզիով եւ դարձյալ մտնում ծով: Այդ վաղանցիկ կյանքը հավիտենական է, չքնաղ»։

Բնանկարներից բացի՝ Սարյանը սիրում էր նաեւ դիմանկարներ անել։ Այս ժանրում նրա առավել հայտնի գործերից են Ախմատովայի, Էրենբուրգի, Շոստակովիչի, Խաչատրյանի, Օրբելու, Կապուտիկյանի, Թամանյանի, Իսահակյանի, Համբարձումյանի եւ շատ ուրիշների դիմանկարները։

«Արվեստը ժամանակի ու պատմության խրոնիկա չէ եւ ոչ էլ գաղափարների իլյուստրացիա։ Այն հոգեկան մի ակտիվություն է, որ հավերժական բնույթ ունի»։

Հետագայում հայկական խորհրդային իշխանությունները որոշում են կայացնում առգրավել եւ ոչնչացնել նկարչի ստեղծած 12 դիմանկարները, որոնցում նա պատկերել է մտավորականության տարբեր ներկայացուցիչների։ 12 դիմանկարներից 11-ը թաքցվում են։ Եղիշե Չարենցի դիմանկարը թաքցնում են թանգարանի աշխատակիցները, ինչի շնորհիվ այն պահպանվել է։

«Ինձ  դուր չէր գալիս իմ հաջողությունը, ես խուսափում էի դառնալ մոդայիկ նկարիչ»։

Խորհրդային ժամանակներում Սարյանը մեկն էր նրանցից, որոնց շնորհիվ հաջողվեց խուսափել Դոնի Ռոստովի հայկական եկեղեցին քանդելուց։

Կա համանուն խորհրդային վավերագրական ֆիլմ՝ նվիրված նկարչի կյանքին եւ ստեղծագործությանը։ Ֆիլմի սցենարը գրել է Էրենբուրգը, ռեժիսորը Վաղարշյանն է, իսկ երաժշտությունը գրել է նկարչի որդին՝ Ղազարոս Սարյանը։

«Աշխարհում ամենից ավելի արեւն եմ սիրում․․․ Գալիս են նոր սերունդներ, իսկ արեւը միշտ մնում է մարդու մեջ, ամեն մեկիս մեջ»։

Մարտիրոս Սարյանը 5 տարի ապրել է Հայաստանում։ Այդ ընթացքում ստեղծել է այսօր հայտնի աշխատանքների մեծ մասը՝ նվիրված հայկական բնապատկերներին։

«Հարավի գունագեղ անկյուններում, մեր հնագույն երկրում, ես նորից ձեռք բերեցի իմ մանկության հեքիաթային աշխարհը»։

Նկարիչը երկու տարի ապրել եւ ստեղծագործել է Փարիզում։ Կտավների մեծ մասը, որ ստեղծվել են այդ շրջանում, նույնպես նվիրված են հայկական բնապատկերներին, սակայն Փարիզի ցուցահանդեսից հետո, հայրենիք վերադառնալու ժամանակ, հավաքածուի զգալի մասն այրվում է նավի վրա. «Կոստանդնուպոլսի նավահանգստում   նավի վրա պատահականորեն, թե մտածված, հրդեհ է բռնկվում, այրվում են –սղոցուքները  եւ… իմ 40 նկարից մնում է կտավի մի փոքրիկ  պատառիկ»։

«Նայել աչքերով եւ տեսնել սրտով»

Սարյանը ենթարկվել է քննադատների բազմաթիվ հարձակումներին, եւ մի անգամ, հուսահատված, պատռել է իր կտավներից մեկը՝ «Եգիպտական դիմակները»։ Աշակերտների շնորհիվ հաջողվել է պահպանել կտավը, որի վրա նկատելի «սպիներ» են մնացել։

«Ուզում եմ ցույց տալ աշխարհին, որ մեր այս լեռնոտ հողակտորը... Արագածի լանջին... փաստացի կա»։

Դեռեւս նկարչի կենդանության օրոք Երեւանում բացվում է նրա անվան թանգարանը, որտեղ հավաքված է նրա գեղանկարչական եւ գրաֆիկական աշխատանքների հավաքածուն, ինչպես նաեւ քանդակները։
Երեւանում կանգնեցված է նկարչի հուշարձանը, նրա անունն է կրում մայրաքաղաքի կենտրոնական փողոցներից մեկը։ Դոնի Ռոստովում աստղերի ճեմուղիում նկարչի պատվին կա աստղ նրա անունով։
Նկարիչն ապրել է վառ եւ երկար կյանք ու մահացել 92 տարեկան հասակում։

«Տրորված ճանապարհներն ինձ չէին բավարարում… Ես որոշեցի հետեւել իմ սեփական ձգտումներին»։

Նկարչի վրձնին պատկանող կտավների թիվը հազարների է հասնում։ Նա ամենաբեղուն հայ նկարիչներից մեկն է։

Մարտիրոս Սարյանի գործերը ցուցադրված են տարբեր թանգարաններում եւ պատկերասրահներում, այդ թվում Սանկտ Պետերբուրգում, Տագանրոգում, Կրասնոյարսկում, Մոսկվայում եւ Կիեւում։

Ռեգինա Մելիքյան
Լուսանկարը՝ Մարտիրոս Սարյանի թանգարանի պաշտոնական կայքից

Հետևեք NEWS.am STYLE-ին Facebook-ում, Twitter-ում և Instagram-ում